Płodozmian czyli zaplanowane na wiele lat następstwo roślin po sobie jest podstawą rolnictwa ekologicznego. Minimalny okres trwania płodozmianu wynosi 4 lata.
Dobrze ułożony płodozmian w gospodarstwie ekologicznym spełnia wiele zadań. Pierwszym
zasadniczym celem jest zachowanie i systematyczne podnoszenie żyzności gleby,
co gwarantuje uzyskiwanie dobrych plonów bez stosowania nawozów sztucznych
i środków ochrony roślin. Zadaniem realizowanym w dłuższym czasie jest też
ograniczenie zachwaszczenia oraz ogólna poprawa zdrowotności gleby i roślin.
Płodozmian w gospodarstwie ekologicznym jest tak zaplanowany, by gleba
przez cały okres wegetacyjny była przykryta roślinnością. Bardzo ważną zasadą
jest częste stosowanie poplonów, międzyplonów i wsiewek, najlepiej z mieszanek
wielogatunkowych, korzystnie wpływających na glebę i stwarzających dobre warunki
do rozwoju wielu organizmów zwierzęcych.
Podstawową zasadą płodozmianu jest zachowanie zdrowotności gleby przez
unikanie uprawy bezpośrednio po sobie roślin spokrewnionych lub atakowanych
przez te same choroby i szkodniki. Na to samo pole kapusta lub gatunek z tej samej
rodziny botanicznej nie może powrócić wcześniej niż po 4 latach, a lepiej jest
jeśli zaplanowany płodozmian trwa dłużej. Warzyw spokrewnionych z kapustą jest
stosunkowo dużo.
| Rodzina | Warzywa spokrewnione |
| Komosowate | burak ćwikłowy, szpinak |
| Kapustowate | kapusty, jarmuo, kalafior, broku3, kalarepa, rzepa, rzodkiew, rzodkiewka,brukiew, rzeoucha, chrzan |
| Baldaszkowate | marchew, pietruszka, seler, pasternak, koper |
| Psiankowate | ziemniak, pomidor, oberżyna, papryka |
| Dyniowate | ogórek, cukinia, kabaczek, dynia, arbuz, melon |
| Motylkowate | bób, groch, fasola, soja |
| Astrowate | sałata, cykoria, endywia, salsefia, skorzonera |
| Cebulowate | cebula, czosnek, por, szczypiorek |
| Rdestowate | rabarbar, szczaw |
| Trawy | kukurydza |
Czasami, między roślinami uprawianymi po sobie zachodzi niezgodność, mimo
braku między nimi pokrewieństwa. Przyczynami mogą być np. nicienie porażające różne gatunki uprawne, choroby lub powstawanie w czasie rozkładu resztek
roślinnych substancji toksycznych dla gatunku uprawianego następczo. Dla kapusty
złym stanowiskiem są pola po burakach ćwikłowych i cukrowych, fasoli i szpinaku,
ze względu na niebezpieczeństwo występowania mątwika burakowego, a z roślin
rolniczych po rzepaku, rzepiku, brukwi i gorczycy, które należą do tej samej
rodziny botanicznej i są również porażane przez kiłę kapusty.
Należy także unikać bezpośredniej uprawy po sobie gatunków o takich samych
wymaganiach pokarmowych, gdyż może to prowadzić do jednostronnego wyczerpania
składników mineralnych z gleby.
Potrzeby nawozowe warzyw w stosunku do azotu:
| Bardzo duże | Duże | Średnie | Małe |
| Dynia, kalafior, kapusty:
głowiasta, czerwona,
biała (odmiany
późne, brukselka, marchew
(odmiany późne),
rabarbar, szparag |
Burak ćwikłowy, brokuł, brukiew, chrzan,
cykoria sałatowa, jarmuż,
kapusta biała (odmiany
wczesne i średnie),
kapusta włoska,
kukurydza, marchew
(odmiany wczesne),
por, seler, szczypiorek
|
Bób, cebula, czosnek,
endywia, kalarepa,
ogórek, pietruszka, pomidor,
rzodkiew, sałata
głowiasta, skorzonera,
szpinak ogrodowy |
Cebula z dymki, cebula
siedmiolatka, cebula
perłowa, cebula kartoflanka,
szalotka, fasola,
groch, rzodkiewka |
Biorąc pod uwagę zróżnicowane zapotrzebowanie na poszczególne składniki
pokarmowe, w następnym roku po kapuście można uprawiać ogórek, a w trzecim
burak lub por. W tym samym roku po kapuście nie zdąży się już uprawiać innych
warzyw, jedynie po kapuście wczesnej można wysiać np. mieszanki poplonowe.
Z racjonalnym wykorzystaniem składników pokarmowych wiąże się dobór gatunków
pod względem głębokości korzenienia się roślin - gatunki korzeniące się głęboko
powinny następować po roślinach o płytkim systemie korzeniowym, co zapewnia
lepsze wykorzystanie składników mineralnych z całego profilu glebowego
i zapobiega ich wymywaniu do głębszych warstw.
W gospodarstwach ekologicznych, ze względu na rezygnację ze stosowania
sztucznych nawozów mineralnych, płodozmian musi zapewnić zachowanie i systematyczne
podnoszenie żyzności gleby oraz odpowiednie zaopatrzenie uprawianych
warzyw w składniki pokarmowe.
Największe znaczenie w uprawie kapusty ma zaopatrzenie w azot i ten składnik
jest przede wszystkim brany pod uwagę przy planowaniu następstwa roślin.
Potrzeby nawozowe ważniejszych gatunków warzyw w uprawie polowej
dotyczące fosforu i potasu:
| Potrzeby nawozowe | Gatunki roślin warzywnych |
| Duże | Kapusty ( biała, czerwona, włoska, chińska, brukselska), kalafior,
ogórek, marchew późna, seler, fasola, endywia letnia, koper, rabarbar,
chrzan, cykoria sałatowa |
| Średnie |
Kalarepa, brukiew, cebula, por, pomidor, groch, pasternak, pietruszka,
skorzonera, burak ćwikłowy, burak liściowy, endywia zimowa,
szpinak, szparag, kukurydza |
| Małe | Rzodkiewka, rzodkiew |
Ustawowe ograniczenie wysokości stosowanych nawozów naturalnych i organicznych
do dawki nie przekraczającej 170 kg N/ha we wnoszonym nawozie sprawia,
że w płodozmianie, w którym przewidziana jest uprawa kapusty, zmianowanie
roślin powinno uwzględnić uprawę roślin motylkowatych w przedplonie. Są
one głównym źródłem azotu dla kapusty i roślin po niej następujących, a także
bezpośrednio lub pośrednio źródłem azotu w kompoście, oborniku i innych nawozach
organicznych. Ponadto silnie rozwinięty system korzeniowy roślin motylkowatych
przyczynia się do poprawienia struktury gleby, a czerpiąc składniki pokarmowe
z głębszych warstw przemieszcza je do strefy powierzchniowej, z której,
po obumarciu roślin motylkowatych i ich rozkładzie, jest wykorzystywany przez
rośliny uprawiane następczo.
Do roślin motylkowatych najczęściej uprawianych na nawozy zielone, i najbardziej
wydajnych pod względem wiązania azotu należą: koniczyny, wyka, lucerna
i łubin, a w mniejszym zakresie peluszka, seradela, bobik. Mogą one być
umiejscowione w płodozmianie jako poplon lub jako plon główny. Pamiętać jednak
należy, że dla kapusty niekorzystne są stanowiska po przyoranych wieloletnich motylkowatych,
ze względu na zwiększone ryzyko występowania szkodników wielożernych
(pędraki, drutowce, lenie). Najlepszą porą wprowadzania roślin motylkowatych
do gleby jest okres przed kwitnieniem. Przeciętna zawartość azotu w liściach
tych roślin wynosi wówczas 3,5- 4% i spada w późniejszym okresie do 3- 3,5%.
Miejsce w płodozmianie po roślinach motylkowych powinno przypadać roślinom
o najwyższym zapotrzebowaniu na azot. Jeśli jest to możliwe rośliny motylkowate
powinno się wysiewać również w poplonach lub międzyplonach, ale w mieszankach
z trawami lub innymi roślinami, aby z ich powodu nie doszło do zmęczenia gleby.
W praktyce często stosuje się płodozmiany mieszane z udziałem roślin rolniczych.
Bardzo ważną grupą roślin, która powinna być w nich uwzględniana są
zboża. Pozostawiają one bardzo dobre stanowisko dla wielu gatunków warzyw.
Ułożenie odpowiedniego następstwa roślin w płodozmianie mieszanym jest znacznie
łatwiejsze, niż w płodozmianie złożonym z samych roślin warzywnych.
Przykłady płodozmianów rolniczo-warzywnych z udziałem kapusty głowiastej.
| Lata | Płodozmian 1 | Płodozmian 2 | Płodozmian 3 |
| 1. | Jęczmień jary z wsiewką koniczyny białej | Pszenica + koniczyna czerwona z trawami | Kapusta** |
| 2. | Koniczyna biała | Koniczyna czerwona z trawami | Cebula + Sałata na zbiór jesienny |
| 3. | Kapusta późna* | Kapusta* | Ogórek *+ żyto ozime
z wyką |
| 4. | Pomidor | Ogórek | Pomidor* |
| 5. | | Burak ćwikłowy wczesny + mieszanka motylkowatych (wyka ozima, peluszka, łubin żółty, słonecznik) | Szpinak wiosenny + międzyplon
- mieszanka strukturotwórcza(
łubin żółty, peluszka,
wyka siewna, gryka |
| 6. | | | Marchew wczesna + facelia |
** - pełna dawka kompostu lub obornika - 30 - 34 t/ha (ok. 170 kg N/ha)
* - połowa dawki kompostu lub obornika - 15 - 17 t/ha (ok. 75 kg N/ha)- dawka może być obniżona,
w zależności od wyników analizy gleby
|
Ostatnio dodane komentarze: 
